Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Gazneli Mahmut (d. 2 Kasım 971 - ö. 30 Nisan 1030) (Farsça Yemin el-Devlet Mahmut) (Tam ismi: Yemin el-Devlet Abdülkasım Mahmut ibn Sebük Tigin), 998-1030 yılları arasında Gazne Devleti'nin hükümdarı.
Gazneliler Devleti’nin en büyük hükümdârı ve Hindistan Fâtihi Gazneli Mahmut, 2 Kasım 971 tarihinde doğdu. Babası Sebük Tegin, annesi ise Zâbulistan bölgesinden asil bir âilenin kızıydı. Bu sebeple şairler, Mahmut'a zaman zaman "Mahmud-ı Zâbulî" olarak hitap etmişlerdir.[1] Daha gençlik yıllarında devlet idaresinde görev almaya başlayan Mahmut'un Gazne dışındaki ilk görev yeri Zemindaver vilayetiydi. En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan'a Eylül 1000'den 1027'ye kadar 17 sefer yapmıştır. Bu seferler sırasında Hindistan'da birçok cami yaptıran ve İslam dinini öğretmek üzere Hindistan'da âlimler yerleştiren Gazneli Mahmut, Hindistan'ın kuzey bölümlerine kadar İslamiyet'in yayılmasını sağlamıştır.[2]
Hint seferlerinin dışında Karahanlılar'ın Samanî Devleti'ni ortadan kaldırması ile, Nisan 1002'de Gâzi unvanını alan Mahmut'un Hindistan dışındaki faaliyetleri daha da kolaylaşmıştır.
Sultan Mahmut, hayatının büyük bir kısmını savaş meydanlarında geçirmiş, özellikle Hindistan'a yaptığı seferler onu çok yormuş ve hastalanmasına sebep olmuştu. Doktorların tavsiyelerine rağmen hiç dinlenmiyor ve bir hükümdarın yapması gereken vazifeleri yerine getiyordu. Genellikle tarihçiler, Sultan Mahmut'un verem hastalığından öldüğünü kabul ederler.[3][4]
Mahmut, 1029-1030 kışını Belh'te geçirdi. Fakat bu şehrin havasından dolayı Gazne'ye döndü. Burada da sağlığına kavuşamayan Sultan Mahmut, 30 Nisan 1030 tarihinde 59 yaşındayken öldü.[3]
Sultan Mahmut zamanında en başarılı devrini yaşayan Gazneliler, Dandanakan Savaşı'ndan sonra zayıflamışlar ve yıkılış sürecine girmişlerdir. Gaznelilere, Afgan yerlilerinden olan Gurlular 1187 yılında son vermiştir.
Gazneli Mahmut Karahanlılar ile anlaşma yapıp kuzeyini emniyete alınca yönünü Hindistan’a çevirdi. 1000 yılında başladı ve hayatının sonuna kadar Hindistan’a 17 sefer düzenledi.
1) Hindistan'ın yer altı ve yer üstü kaynaklarının zengin, iklim özelliklerinin insana uygun bir bölge olması
2) Hindistan'da İslâmiyet'i yaymak istemesi.
3) İslamiyetin bütünlüğünü tehdit eden bölücü mezhep mensuplarının faaliyetlerine son vermek istemesi
4) Hindistan’ı ele geçirerek güçlenmek ve İslam dünyasının liderliğini ele geçirmek amacında olması
1) Ülke sınırlarını Ganj nehri kıyılarına kadar (Hindistan’ın pencap , peşaver Multan ,Gücerat, Delhi ve Ganj nehrinin batı yakası) genişletti.
2) Bu seferlerde elde ettiği başarılar, Sultan Mahmut'un İslâm dünyasının kahramanı olmasını sağladı.
3) Hindistan’da İslamiyet yayıldı.
4) Hindistan'daki zengin altın ve mücevherler Gazne'ye taşınarak ülke değerli yapılarla süslendi. Gazne Devleti devrin en zengin devleti oldu.
5) Hindistan'dan getirilen filler ise Gazne ordusuna farklı ve üstün bir özellik kazandırdı.
Sultan Mahmut Hindistan üzerinde yoğun faaliyetlerini devam ettirirken diğer işlerini de ihmal etmedi.
a) 1003’te Sistan merkezini aldı. Bölgedeki hanedanı ortadan kaldırarak Sistan tamamen Gazne’ye bağlandı.
b) Karahanlılar ile mücadele; Sultan Mahmut'un kuzeyde askerî ve siyasî ilişkide bulunduğu en önemli siyasî güç, Karahanlılar olmuştur. Gazne hükümdarı, başlangıçta Karahanlılarla anlaşmış ve Ceyhun nehri arada sınır kabul edilmişti. Ancak Karahanlılarla bu dostluk uzun sürmedi. Batı Karahanlı hükümdarı İlek Nasr, 1006'da Horasan'a girdi. Arkasından Mahmut da harekete geçti. Karahanlılan Buhara yakınlarından mağlûp etti ve Horasan'dan çıkardı. Daha sonraki yıllarda Karahanlı İlek Nasr, Horasan'ı alma gayesinden vazgeçmedi. Fakat her defasında, güçlü Gazneli ordusu karşısında geri çekilmek zorunda kaldı, İlek Nasr'ın ölümünden sonra Karahanlılarla Gazneliler anlaştılar. Mücadelelerini, Müslüman olmayan ülkelere yönelik yapma konusunda karar aldılar.
c) Oğuzlar: Selçuklular- Arslan Yagu’nun Hapsedilmesi: Sultan Mahmut'un bir hedefi de, bölgede gitgide büyüyen ve tehlike haline gelen Selçuklular ve başlarındaki Arslan Yabgu idi. Bunun için 1025 tarihinde Sultan Mahmut'la Yusuf Han, Ali Tekin - Arslan Yabgu ittifakına karşı müşterek bir hareket gerçekleştirdiler. Bu seferde, Sultan Mahmut, Arslan Yabgu'yu yakalayarak esir etti. Siyasî aldatmayacayla elde ettiği bu kıymetli esirini Keşmir'deki Kalincar kalesine hapsettirdi. Talihsiz Selçuklu lideri ölümüne kadar bu kalede hapis kaldı.
Arslan Yabgu'nun hapis edilmesinden sonra, ona bağlı 4000 çadırlık Oğuz kitlesi, onun peşinden giderek Gazne'ye yerleşti. Önceleri bu duruma müsaade edilmişti. Fakat bir müddet sonra yerli halkla Oğuzlar arasında büyük bir anlaşmazlık çıktı. Sonuçta Gazne Devleti bu Oğuz grubunu ülkeden attı. Mahmut karşısında Ali Tekin, bölgedeki çöle çekilerek kendisini kurtarabildi. Tehlike geçince de geri dönüp topraklarına yeniden yerleşti. Bundan sonra Sultan Mahmut, Ali Tekin'in dışında diğer Karahanlı idarecileriyle iyi geçindi.
d) Sultan Mahmut'un önemli siyasî faaliyetlerinden birisi de, Harezm (Harzem) Devleti'nin topraklarını Gazne'ye katmak oldu. 1017 tarihinden sonra Harezm, Gazne'den gönderilen valilerce yönetilmeye başlandı. Sultan Mahmut'un askerî faaliyetleri sonucu Afganistan'daki Gür ve Belucistan bölgeleri de Gazne Devleti'nin hâkimiyetine girdi. Bu bölgeler korunmaya elverişli stratejik yerler olduğu için devletin emniyeti bakımından çok önemliydi.
Irak Seferi: Irak'a yönelen Gazne hükümdarı, Büveyhoğullarını yendi ve Bağdat'ta oturan Abbasî halifesini baskıdan kurtardı. Kendisine halife tarafından sultan unvanı verildi.
Türk tarihinde ilk defa sultan unvanım kullanan Gazneli Mahmut oldu.
Sultan Mahmut, Irak topraklarını da alarak batıda en geniş sınırlara ulaştı. Irak Seferi'nden dönerken yolda hastalandı. Gazne'ye ulaşınca da vefat etti (1030).
a) Orta Çağ'da kurulan Müslüman devletlerde, Abbasî Halifeliği ile iyi ilişkiler kurmak bir gelenekti. Bunun için Sultan Mahmut'la Abbasî halifesi Kadir Billâh arasında başlangıçta iyi ilişkiler kuruldu. Saman oğullan tarafından tanınmayan halife, Mahmut tarafından hemen tanındı. Halife de onu, Hint seferleri dolayısıyla takdir ve teşvik etti. Fakat daha sonra, Karahanlılara ait Semerkant şehrinin fermanının kendisine verilmemesi dolayısıyla, Mahmut, halifeye gücendi. Nitekim gelişen olaylar sonrası halife tarafından, Fâtımîlere karşı sert tavır almadığı için itham edildi. Bütün bunlar halife ile Sultan Mahmut arasında soğukluk doğurdu. Fakat Gazneli Mahmut her şeye rağmen, görünüşte halifeye bağlılığını sürdürdü. Onun adını hutbede ve para üzerinde belirtmeye devam etti.
b) Sultan Mahmut, Kirman ve Mekran bölgesindeki çeşitli mahallî idareleri kendine bağladı.
c) Bunların yanında Irak'a ve İran’ın bir kısmına hâkim olan Büveyhoğulları Devleti ile de mücadele etti. Bu mücadeleler sonucunda Kirman ve Rey bölgeleri Gaznelilerin kontrolüne geçti.
Kaynakça
Erdoğan Merçil (1989). Gazneliler Devleti Tarihi, TTK Yayınevi, Ankara, ISBN 975-16-0189-4
Gerdîzî (1347/1928). Zeynü'l-ahbâr, nşr. Abdülhayy Habîbî, Tahran.
Ferishta, History of the Rise of Mohammedan Power
McLeod, John (2002). The History of India. London: Greenwood Press. ISBN-0-313-31459-4.
Tarih: 2016-03-02 01:57:03 Kategori: Sözlük
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Gazneli Mahmut Nedir
Gazneli Mahmutun Hayatı
Gazneliler Devleti’nin en büyük hükümdârı ve Hindistan Fâtihi Gazneli Mahmut, 2 Kasım 971 tarihinde doğdu. Babası Sebük Tegin, annesi ise Zâbulistan bölgesinden asil bir âilenin kızıydı. Bu sebeple şairler, Mahmut'a zaman zaman "Mahmud-ı Zâbulî" olarak hitap etmişlerdir.[1] Daha gençlik yıllarında devlet idaresinde görev almaya başlayan Mahmut'un Gazne dışındaki ilk görev yeri Zemindaver vilayetiydi. En parlak dönemlerini Sultan Mahmut zamanında yaşadılar. Sultan unvanını ilk kullanan hükümdar olan Gazneli Mahmut, Hindistan'a Eylül 1000'den 1027'ye kadar 17 sefer yapmıştır. Bu seferler sırasında Hindistan'da birçok cami yaptıran ve İslam dinini öğretmek üzere Hindistan'da âlimler yerleştiren Gazneli Mahmut, Hindistan'ın kuzey bölümlerine kadar İslamiyet'in yayılmasını sağlamıştır.[2]
Hint seferlerinin dışında Karahanlılar'ın Samanî Devleti'ni ortadan kaldırması ile, Nisan 1002'de Gâzi unvanını alan Mahmut'un Hindistan dışındaki faaliyetleri daha da kolaylaşmıştır.
Gazneli Mahmutun Ölümü
Sultan Mahmut, hayatının büyük bir kısmını savaş meydanlarında geçirmiş, özellikle Hindistan'a yaptığı seferler onu çok yormuş ve hastalanmasına sebep olmuştu. Doktorların tavsiyelerine rağmen hiç dinlenmiyor ve bir hükümdarın yapması gereken vazifeleri yerine getiyordu. Genellikle tarihçiler, Sultan Mahmut'un verem hastalığından öldüğünü kabul ederler.[3][4]
Mahmut, 1029-1030 kışını Belh'te geçirdi. Fakat bu şehrin havasından dolayı Gazne'ye döndü. Burada da sağlığına kavuşamayan Sultan Mahmut, 30 Nisan 1030 tarihinde 59 yaşındayken öldü.[3]
Sultan Mahmut zamanında en başarılı devrini yaşayan Gazneliler, Dandanakan Savaşı'ndan sonra zayıflamışlar ve yıkılış sürecine girmişlerdir. Gaznelilere, Afgan yerlilerinden olan Gurlular 1187 yılında son vermiştir.
Gazneli Mahmutun Hindistan Seferleri
Gazneli Mahmut Karahanlılar ile anlaşma yapıp kuzeyini emniyete alınca yönünü Hindistan’a çevirdi. 1000 yılında başladı ve hayatının sonuna kadar Hindistan’a 17 sefer düzenledi.
Hindistan Seferlerinin Nedenleri
1) Hindistan'ın yer altı ve yer üstü kaynaklarının zengin, iklim özelliklerinin insana uygun bir bölge olması
2) Hindistan'da İslâmiyet'i yaymak istemesi.
3) İslamiyetin bütünlüğünü tehdit eden bölücü mezhep mensuplarının faaliyetlerine son vermek istemesi
4) Hindistan’ı ele geçirerek güçlenmek ve İslam dünyasının liderliğini ele geçirmek amacında olması
Hindistan Seferlerinin Sonuçları
1) Ülke sınırlarını Ganj nehri kıyılarına kadar (Hindistan’ın pencap , peşaver Multan ,Gücerat, Delhi ve Ganj nehrinin batı yakası) genişletti.
2) Bu seferlerde elde ettiği başarılar, Sultan Mahmut'un İslâm dünyasının kahramanı olmasını sağladı.
3) Hindistan’da İslamiyet yayıldı.
4) Hindistan'daki zengin altın ve mücevherler Gazne'ye taşınarak ülke değerli yapılarla süslendi. Gazne Devleti devrin en zengin devleti oldu.
5) Hindistan'dan getirilen filler ise Gazne ordusuna farklı ve üstün bir özellik kazandırdı.
Gazneli Mahmutun Horasandaki Faaliyetleri
Sultan Mahmut Hindistan üzerinde yoğun faaliyetlerini devam ettirirken diğer işlerini de ihmal etmedi.
a) 1003’te Sistan merkezini aldı. Bölgedeki hanedanı ortadan kaldırarak Sistan tamamen Gazne’ye bağlandı.
b) Karahanlılar ile mücadele; Sultan Mahmut'un kuzeyde askerî ve siyasî ilişkide bulunduğu en önemli siyasî güç, Karahanlılar olmuştur. Gazne hükümdarı, başlangıçta Karahanlılarla anlaşmış ve Ceyhun nehri arada sınır kabul edilmişti. Ancak Karahanlılarla bu dostluk uzun sürmedi. Batı Karahanlı hükümdarı İlek Nasr, 1006'da Horasan'a girdi. Arkasından Mahmut da harekete geçti. Karahanlılan Buhara yakınlarından mağlûp etti ve Horasan'dan çıkardı. Daha sonraki yıllarda Karahanlı İlek Nasr, Horasan'ı alma gayesinden vazgeçmedi. Fakat her defasında, güçlü Gazneli ordusu karşısında geri çekilmek zorunda kaldı, İlek Nasr'ın ölümünden sonra Karahanlılarla Gazneliler anlaştılar. Mücadelelerini, Müslüman olmayan ülkelere yönelik yapma konusunda karar aldılar.
c) Oğuzlar: Selçuklular- Arslan Yagu’nun Hapsedilmesi: Sultan Mahmut'un bir hedefi de, bölgede gitgide büyüyen ve tehlike haline gelen Selçuklular ve başlarındaki Arslan Yabgu idi. Bunun için 1025 tarihinde Sultan Mahmut'la Yusuf Han, Ali Tekin - Arslan Yabgu ittifakına karşı müşterek bir hareket gerçekleştirdiler. Bu seferde, Sultan Mahmut, Arslan Yabgu'yu yakalayarak esir etti. Siyasî aldatmayacayla elde ettiği bu kıymetli esirini Keşmir'deki Kalincar kalesine hapsettirdi. Talihsiz Selçuklu lideri ölümüne kadar bu kalede hapis kaldı.
Arslan Yabgu'nun hapis edilmesinden sonra, ona bağlı 4000 çadırlık Oğuz kitlesi, onun peşinden giderek Gazne'ye yerleşti. Önceleri bu duruma müsaade edilmişti. Fakat bir müddet sonra yerli halkla Oğuzlar arasında büyük bir anlaşmazlık çıktı. Sonuçta Gazne Devleti bu Oğuz grubunu ülkeden attı. Mahmut karşısında Ali Tekin, bölgedeki çöle çekilerek kendisini kurtarabildi. Tehlike geçince de geri dönüp topraklarına yeniden yerleşti. Bundan sonra Sultan Mahmut, Ali Tekin'in dışında diğer Karahanlı idarecileriyle iyi geçindi.
d) Sultan Mahmut'un önemli siyasî faaliyetlerinden birisi de, Harezm (Harzem) Devleti'nin topraklarını Gazne'ye katmak oldu. 1017 tarihinden sonra Harezm, Gazne'den gönderilen valilerce yönetilmeye başlandı. Sultan Mahmut'un askerî faaliyetleri sonucu Afganistan'daki Gür ve Belucistan bölgeleri de Gazne Devleti'nin hâkimiyetine girdi. Bu bölgeler korunmaya elverişli stratejik yerler olduğu için devletin emniyeti bakımından çok önemliydi.
Gazneli Mahmutun Batıdaki Faaliyetleri
Irak Seferi: Irak'a yönelen Gazne hükümdarı, Büveyhoğullarını yendi ve Bağdat'ta oturan Abbasî halifesini baskıdan kurtardı. Kendisine halife tarafından sultan unvanı verildi.
Türk tarihinde ilk defa sultan unvanım kullanan Gazneli Mahmut oldu.
Sultan Mahmut, Irak topraklarını da alarak batıda en geniş sınırlara ulaştı. Irak Seferi'nden dönerken yolda hastalandı. Gazne'ye ulaşınca da vefat etti (1030).
a) Orta Çağ'da kurulan Müslüman devletlerde, Abbasî Halifeliği ile iyi ilişkiler kurmak bir gelenekti. Bunun için Sultan Mahmut'la Abbasî halifesi Kadir Billâh arasında başlangıçta iyi ilişkiler kuruldu. Saman oğullan tarafından tanınmayan halife, Mahmut tarafından hemen tanındı. Halife de onu, Hint seferleri dolayısıyla takdir ve teşvik etti. Fakat daha sonra, Karahanlılara ait Semerkant şehrinin fermanının kendisine verilmemesi dolayısıyla, Mahmut, halifeye gücendi. Nitekim gelişen olaylar sonrası halife tarafından, Fâtımîlere karşı sert tavır almadığı için itham edildi. Bütün bunlar halife ile Sultan Mahmut arasında soğukluk doğurdu. Fakat Gazneli Mahmut her şeye rağmen, görünüşte halifeye bağlılığını sürdürdü. Onun adını hutbede ve para üzerinde belirtmeye devam etti.
b) Sultan Mahmut, Kirman ve Mekran bölgesindeki çeşitli mahallî idareleri kendine bağladı.
c) Bunların yanında Irak'a ve İran’ın bir kısmına hâkim olan Büveyhoğulları Devleti ile de mücadele etti. Bu mücadeleler sonucunda Kirman ve Rey bölgeleri Gaznelilerin kontrolüne geçti.
Kaynakça
Erdoğan Merçil (1989). Gazneliler Devleti Tarihi, TTK Yayınevi, Ankara, ISBN 975-16-0189-4
Gerdîzî (1347/1928). Zeynü'l-ahbâr, nşr. Abdülhayy Habîbî, Tahran.
Ferishta, History of the Rise of Mohammedan Power
McLeod, John (2002). The History of India. London: Greenwood Press. ISBN-0-313-31459-4.
Tarih: 2016-03-02 01:57:03 Kategori: Sözlük
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx